An t-Alt go léir ar fáil anseo: https://antullmor.files.wordpress.com/2014/12/obroin2014.pdf
"Fág Seo! Fadhbanna agus Deacrachtaí Aistrithe i gCláir na bPáistí ar TG4: Nodanna d'Aistritheoirí agus d'Fhoghlaimeoirí."
Brian Ó Broin
Ollscoil William Paterson, NJ
"Fág Seo! Fadhbanna agus Deacrachtaí Aistrithe i gCláir na bPáistí ar TG4: Nodanna d'Aistritheoirí agus d'Fhoghlaimeoirí."
Brian Ó Broin
Ollscoil William Paterson, NJ
Réamhfhocal
Dora (agus a cairde) is cúis le teideal an
pháipéir seo. Éinne a bhfuil Dora feicthe acu, beidh a fhios acu go n-athraítear
an Béarla/Spáinnis "Come On, Vamonos"[1] san
amhrán aitheantais go "Fág Seo, Vámonos." Sa chás seo, aistriúchán
maith is ea é, mar tá Dora ag gríosadh an lucht féachana an áit ina bhfuil siad
a fhágáil agus dul léi ag eachtraíocht. Ach tá dhá chiall leis an nath sa mBéarla: go fisiciúil ("Come on/Let's go [away from this place]") agus go fíorach ("Come on/Let's
[get this job done]"). Sa Ghaeilge fág
seo níl ach an chiall fhisiciúil leis an bhfrás. Má deir tú "fág
seo", ta tú ag moladh le duine eile an áit ina bhfuil sibh a fhágáil. Ach go rómhinic, deireann
carachtar éigin i gcartúin Ghaeilge "Fág seo" le duine éigin i gciall
fhíorach an Bhéarla, rud a thugann le fios go bhfuil an t-aistritheoir ag
innéacsú[2] Gaeilge
ar Bhéarla gan smaoineamh ar chialla difriúla na bhfocal sa Ghaeilge. 'S é sin,
tá Béarla ag teastáil ón duine féachana
chun ciall a bhaint as an nGaeilge. Fágann sin an Ghaeilge a chloistear sna cláracha mar chód bunaithe ar Bhéarla[3].
Tá nóta criticiúil ag an bpáipéar seo, ach ní
cheart don léitheoir, dá réir sin, ceapadh go bhfuil an t-údar seo míshásta le
cláracha Gaeilge na bpáistí ar TG4. Go deimhin, níl oiread is clár amháin ar
TG4 nach ligfinn do mo pháistí féin breathnú air, fiú agus a fhios agam go
bhfuil laigí ann. Tá cláracha Béarla
na bpáistí in Éirinn, sa Bhreatain, agus sna Stáit Aontaithe breac le botúin
agus béarlagair cheana féin, agus fós féin tagann páistí Béarlacha amach
lánlíofa sa teanga sin. B'fhéidir go bhfuil tionchar beag ag an teilifís ar
theanga páistí, ach ní athróidh sé a saol.
Mar sin, b'fhearr liom an páipéar seo a úsáid
chun breathnú ar na fadhbanna aistrithe a thagann chun solais trí chaint na
gcarachtar sna cláracha. Tionchar an Bhéarla an fhadhb is mó a fheictear, ach
ná bímis róbhuartha faoi sin. Tá saol na Gaeilge báite sa Bhéarla cheana fein,
agus ba cheart glacadh leis go mbeimid ag goid ó phríomhtheanga na hÉireann
agus an domhain, díreach mar a ghoid Béarla ón Fhraincis ar feadh na gcéadta
bliana (Pyles and Algeo 295-299). Comhartha sláinte is ea é freisin, ó is gadaí
gach teanga bheo[4].
[2] Séard is brí
le innéacsú sa chomhthéacs seo ná
Gaeilge a leagan síos ar Bhéarla focal ar fhocal, gan leagan níos nádúrtha a
lorg: He-is-happy = Tá-sé-áthasach.
[3] Tabharfar le
fios níos déanaí sa pháipéar seo nach drochrud é seo go hiomlán, agus go
deimhin go bhfuil sé dosheachanta do mhionteangach.
[4] [T]hese languages must continually translate from major languages in
order to retain ‘their vitality and relevance as living languages’ (Cronin
1995: 89).